Η ολομέλια της Βουλής των Αντιπροσώπων κατά τη συνεδρία της στις 5.11.2021 ψήφισε μεταξύ άλλων τους Νόμους 142(Ι)/2021 και 143(Ι)/2021, οι οποίοι δημοσιεύτηκαν στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας. Υπενθυμίζεται ότι το σχετικό νομοσχέδιο είχε τεθεί σε δημόσια διαβούλευση μεταξύ 24 Ιουλίου 2020 και τις 7 Σεπτεμβρίου 2020.
Με τον Νόμο Ν.143(Ι)/2021 εναρμονίζεται η κυπριακή νομοθεσία με την Ευρωπαϊκή Οδηγία 2019/1024/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 20ης Ιουλίου 2019, σχετικά με τα ανοικτά δεδομένα και την περαιτέρω χρήση πληροφοριών του δημόσιου τομέα. Ο εν λόγω Νόμος αντικαθιστά τον περί της Περαιτέρω Χρήσης Πληροφοριών του Δημόσιου Τομέα Νόμο του 2015 (Ν.205(Ι)/2015), ο οποίος καταργείται με τον Ν.142(Ι)/2021.
Ειδικότερα, με τον Ν.143(Ι)/2021 επανακαθορίζεται το θεσμικό πλαίσιο που διέπει τον τρόπο άσκησης του δικαιώματος περαιτέρω χρήσης ανοικτών δεδομένων, εγγράφων, πληροφοριών και δεδομένων του δημόσιου τομέα και συγκεκριμένα, ρυθμίζονται, μεταξύ άλλων, το πεδίο εφαρμογής, οι εξαιρέσεις, η χρήση αδειών, τα πρότυπα και οι ελάχιστες προδιαγραφές που αφορούν στη μορφή των εγγράφων, πληροφοριών και δεδομένων που είναι διαθέσιμα για περαιτέρω χρήση, η διαδικασία υποβολής και επανεξέτασης αιτημάτων για παροχή πρόσβασης σε τέτοιες πληροφορίες, καθώς και η διαδικασία χρέωσης. Περαιτέρω, ενισχύεται η υποχρέωση των φορέων του δημόσιου τομέα να δημοσιεύουν τα έγγραφα, πληροφορίες και δεδομένα που είναι διαθέσιμα για περαιτέρω χρήση, σε καθορισμένη διαδικτυακή πύλη ανοικτών δεδομένων (www.data.gov.cy), ώστε να παρέχεται στους πολίτες και στις επιχειρήσεις ενιαία και εύκολη πρόσβαση σε αυτά.
Οι βασικές αλλαγές που επιφέρει το νέο νομικό πλαίσιο σε σχέση με το προηγούμενο συνοψίζονται πιο κάτω:
(α) Επεκτείνεται το πεδίο εφαρμογής του νομικού πλαισίου ώστε, σε αυτό, πέραν των Υπουργείων/ Υφυπουργείων/ Τμημάτων/ Ανεξάρτητων Υπηρεσιών και των Αρχών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, να εμπίπτουν δημόσιες επιχειρήσεις (public undertakings), καθώς και τα δεδομένα που προκύπτουν από δημόσια χρηματοδοτούμενες έρευνες (αν αυτά είναι ήδη προσβάσιμα σε αποθετήρια).
(β) Ιδρύεται συμβουλευτικό σώμα με κύρια αποστολή τη διαμόρφωση εισηγήσεων για δράσεις και πολιτικές για σκοπούς προώθησης των ανοικτών δεδομένων και της περαιτέρω χρήσης τους.
(γ) Θεσμοθετείται ο ρόλος του Υπεύθυνου Λειτουργού Ανοικτών Δεδομένων.
(δ) Θεσπίζεται σαφής υποχρέωση των δημόσιων φορέων να διαθέτουν δωρεάν και αν απαιτείται, μέσω προγραμματιστικών διεπαφών (APIs), σύνολα δεδομένων, τα οποία βρίσκονται στην κατοχή τους και περιλαμβάνονται στους πανευρωπαϊκούς καταλόγους «Δεδομένων Υψηλής Αξίας», οι οποίοι θεσπίζονται και τηρούνται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Ιδιαίτερα σε σχέση με τον ρόλο του Υπεύθυνου Λειτουργού Ανοικτών Δεδομένων επισημαίνεται η υποχρέωση των δημόσιων φορέων, περιλαμβανομένων των Αρχών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, των Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου και των ελεγχόμενων από το κράτος δημόσιων επιχειρήσεων, να ορίσουν Υπεύθυνο Λειτουργό Ανοικτών Δεδομένων, ο οποίος λειτουργεί ως σημείο επαφής με την αρμόδια αρχή σε σχέση με τα ανοικτά δεδομένα. Σχετικά αναφέρεται ότι ο θεσμός του Λειτουργού Ανοικτών Δεδομένων αντικαθιστά τον άτυπο ρόλο του λειτουργού-συνδέσμου για τα ανοικτά δεδομένα που λειτουργεί από το 2015 στα πλείστα Υπουργεία/ Υφυπουργεία/ Τμήματα/ Υπηρεσίες της Δημόσιας Υπηρεσίας.
Σε σχέση με την συμπερίληψη των ερευνητικών δεδομένων στο πεδίο εφαρμογής της νέας νομοθεσίας επισημαίνεται ότι με τον νέο νόμο εισάγεται υποχρέωση για υιοθέτηση πολιτικών και αναληψη δράσης με στόχο την ανοικτή διάθεση των ερευνητικών δεδομένων που λαμβάνουν δημόσια χρηματοδότηση, σύμφωνα με την αρχή της «εκ σχεδιασμού και εξ ορισμού διάθεσης», και να υποστηρίζουν τη διάδοση ερευνητικών δεδομένων ώστε να είναι προσιτά, προσβάσιμα, διαλειτουργικά και επαναχρησιμοποιήσιμα (αρχές «FAIR»).